SELÇUK ÜNİVERSİTESİ DENEYSEL TIP UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

HAYVAN DENEYLERİ YEREL ETİK KURUL YÖNERGESİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Kısaltmalar

MADDE 1. AMAÇ

Bu yönergenin amacı; hayvan deneyleri yerel etik kurulunun kuruluş, çalışma, ve görev esaslarını, deney hayvanları üzerinde yapılacak eğitim, öğretim, test ve bilimsel çalışmaların başvuru işlemlerini, deney hayvanlarının barındırma, üretim, nakil şartlarının izlenmesi ile tüm işlemlerin kayıt altına alınmasını belirlemektir.

MADDE 2 .KAPSAM

Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezinde eğitim, öğretim, test ve bilimsel amaçlı çalışmaların hayvan etiği yönünden değerlendirilmesini, Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulunun oluşturulmasını, çalışma usul ve esaslarını kapsar.

MADDE 3 .DAYANAK

5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, 15/02/2014 tarih ve 28914 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik’e ile 13/11/2011 tarih ve 28141 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik’e dayanılarak hazırlanmıştır.

MADDE 4.TANIMLAR VE KISALTMALAR

a) Rektör: Selçuk Üniversitesi Rektörünü,

b) Etik Kurul: Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezinde bilimsel araştırma, test, tıbbi uygulamalar ve eğitim- öğretim gibi temel etkinliklerde deney hayvanları ile yapılacak işlemleri etik ilkeler çerçevesinde değerlendirmeyi, görüş bildirmeyi, önerilen protokolleri incelemeyi, izin vermeyi, uygulamaların izlenmesini, deney hayvanları üzerinde yapılan bütün işlemlerin kayıt altına alınmasını ve bu işlemlerin anında ya da geriye doğru izlenebilmesini sağlayan Selçuk Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulunu,

c) CITES Sözleşmesi: 20/6/1996 tarihli ve 22672 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmeyi,

ç) Çalışma izni: Deney hayvanı kullanıcı, üretici ve tedarikçi kuruluşların faaliyete geçebilmesi için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca verilen belgeyi,

d) Deney: Bilimsel amaçlarla hayvanlar üzerinde gerçekleştirilecek her türlü prosedür veya prosedürler bütününü,

e) Deney Hayvanları Araştırma ve Yetiştirme Ünitesi: Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlıklarının ilgili yönetmeliklerinde deney hayvanı yetiştirilmesi ve barındırılmasına ilişkin esaslara uygun olarak kurulmuş birimi,

f) Deney hayvanı: Prosedürlerde kullanılan, serbest yaşayan veya çoğalan larva biçimleri, canlı kafadan bacaklılar ve normal fetal gelişimlerinin son üçte birlik döneminden itibaren memeliler dahil, insan olmayan herhangi bir omurgalı canlıyı,

g) Deney ünitesi: Hayvanlar üzerinde her türlü prosedür veya prosedürlerin gerçekleştirildiği, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından çalışma izni bulunan birimleri,

ğ) Etik: Araştırmalarda kullanılacak hayvanlarla ilgili olarak insan ve hayvan yaşamını ilgilendiren bilimlerde yapılabilecek hareketlerin sınırları, hayvana yönelik yapılacak tutum ve davranışa yol gösterici evrensel kuralları,

h) HADMEK: Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulunu,

ı) HADYEK: Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulunu,

i) Hayvan refahı birimi: Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşlarda kurulması zorunlu olan, hayvanların refahı ve bakımından sorumlu, veteriner hekim, veteriner sağlık teknikeri veya veteriner sağlık teknisyeni unvanına sahip en az bir kişiden, kullanıcı kuruluşlarda ise bu unvanlardan birine sahip bir kişiye ilaveten biri yerel etik kurul üyesi olmak üzere en fazla üç kişiden oluşan birimi,

j) İnsancıl öldürme metodu: Hayvanın kendi türüne has, en az fiziksel ve duyusal ağrı, eziyet ve sıkıntıya maruz kalacağı şekilde yaşamının sonlandırılmasını,

k) İn vivo deney: Canlı ortamda yapılan deneyi,

l) İyi laboratuvar uygulamaları: Klinik çalışmalar dışındaki sağlık ve çevre güvenliği çalışmalarının planlanması, yapılması, izlenmesi, kaydedilmesi, arşivlenmesi ve rapor edilmesi şartları ve yönetim usulleri ile ilgili kalite sistemini,

m) Kullanıcı: Hayvanları prosedürlerde kullanmaya yetkili olan kişiyi,

n) Kuruluş: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca çalışma izni bulunan, müştemilatı ile birlikte açık, kapalı, yarı açık, her türlü sabit ya da taşınabilir tesis, bina veya binalar grubunu,

o) Proje: Tanımlanmış bilimsel bir amacı olan ve bir ya da daha fazla prosedürü kapsayan iş programını,

ö) Prosedür: Hayvanların; doğurtulması, kuluçkadan çıkarılması ya da genetiği değiştirilmiş hayvan soyunun devam ettirilmesi süreçleri dahil, iyi veteriner hekimlik uygulamalarına uygun olarak bir iğnenin batırılmasının yarattığına eşit veya daha fazla acı, eziyet, ızdırap veya kalıcı hasara sebep olabilecek şekilde, bilinen veya bilinmeyen sonuçları olan, deneysel, diğer bilimsel veya eğitici amaçlarla kullanılmasını,

p) Sekreterya: Etik kurullarda gerekli koordinasyonu sağlayan, yazışmaları yapan ve kayıtları tutan kişi veya kişileri,

r) SÜDAM: Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezini,

 s) Teknisyen: Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Tarım Meslek Lisesi Veteriner Sağlık Bölümü ile daha önce Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı olan Veteriner Sağlık Meslek Lisesi, Hayvan Sağlığı Memurları Okulu, Hayvan Sağlığı Memurları Meslek Lisesi okullarından herhangi birinden mezun kişiyi,

ş) TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunu,

t) Tür: Ortak özellikler taşıyan ve kendi aralarında döllenerek üreyebilen akraba canlıları içeren biyolojik grubu,

u) 3R ilkesi: Mümkün olan her durumda, canlı hayvan yerine bilimsel açıdan geçerli başka alternatif bir yöntem ya da deneme stratejisinin uygulaması, proje hedeflerinden ödün vermeden kullanılacak hayvan sayısının olabildiğince azaltılması, hayvanlara acı, eziyet, ızdırap çektirecek ve kalıcı hasar yapacak prosedürlerin iyileştirilerek hayvan refahının artırılmasını,

ü) Veteriner Hekim: Veteriner Fakültelerinde beş yıllık eğitim sürecini başarıyla tamamlayıp diploma almış, 9/3/1954 tarihli ve 6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanuna göre veteriner hekim unvanı kazanmış kişiyi,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Etik Kurulun Kuruluşu, Çalışma Yöntemi, Görev, Yetki ve İlkeleri

MADDE 5. ETİK KURULUN KURULUŞU

(1)Yerel Etik Kurul aşağıda nitelikleri belirtilen on üç üyeden oluşur:

a) Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü; HADYEK’in başkanıdır.

b) Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdür Yardımcılarından seçilecek başkan vekili,

c) Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezinde görev yapan, deney hayvanı yetiştirilmesi, üretimi ve bakımından sorumlu ve deney hayvanları kullanım sertifikası olan, tam gün ünitede çalışan, hayvan deneyleri konusunda en az bir yıl tecrübeli olan bir veteriner hekim,

ç) Kurumla çıkar ilişkisi olmayan sivil toplum kuruluşuna kayıtlı Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bir kişi,

d) Kurumla çıkar ilişkisi olmayan, kendisi ya da yakınları deney hayvanları ile çalışma yapmayan ve toplum çıkarlarını temsil edebilecek nitelikte T.C. vatandaşı bir kişi,

e) Kadroları üniversitenin deney hayvanları ile çalışma yapan birimlerinden en az üçünde bulunan sekiz öğretim üyesi. Bu öğretim üyelerinin en az altısının deney hayvanlarıyla yapılmış en az bir adet çalışmasının bulunması, bunlardan birisinin ise in vivo hayvan deneylerinde en az bir yıl tecrübeli olması gereklidir.

(2) Etik Kurul gerektiğinde başka alanların uzmanlarından görüş alabilir ve/veya toplantılara davet edebilir.

(3) Etik Kurulun Başkan, Başkan Vekili ve üyelerinden Selçuk Üniversitesi personeli olanlar Rektör tarafından görevlendirilir. Etik Kurulda görev yapacak olan sivil toplum örgütüne bağlı üye ile sivil üye Rektör tarafından seçilir.

(4) Etik Kurul üyelerinin görev süresi dört yıldır. Görev süresi dolan üye yeniden görevlendirilebilir. Bir takvim yılı içerisinde izinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Üyelik sıfatının ölüm, emeklilik, ayrılma gibi herhangi bir nedenle sona ermesi veya üyeliğin düşmesi halinde, yerine aynı usulle ve kalan süreyi tamamlamak üzere ayrılan üyenin niteliklerini taşıyan yeni bir üye seçilir/görevlendirilir.

(5) Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket ettiği tespit edilen kişiler SÜDAM Yerel Etik Kurulunda görevlendirilemez.

(6) Atamalar veya onay ile yapılan değişiklikler bir ay içerisinde HADMEK’e bildirilir.

(7) Yerel Etik Kurul yönergesi, HADMEK tarafından onaylandıktan sonra faaliyetlerine başlar.

MADDE 6. ETİK KURULUN ÇALIŞMA YÖNTEMİ

(1) Etik Kurul, başkanın belirleyeceği gündemle en az ayda bir defa ve üyelerin en az üçte ikisinin katılımı ile toplanır.

(2) Etik Kurul toplantıları başkanın yokluğunda başkan vekili başkanlığında yürütülür.

(3) Etik Kurul kararları üye tam sayısının yarıdan bir fazlası ile alınır. Oy eşitliği halinde başkanın oyu yönünde karar verilir.

(4) Yerel etik kurul kendi sekretaryasını oluşturur. Yerel etik kurul gerekli olması halinde alt kurullar oluşturabilir.

(5) SÜDAM’da kullanılan tüm deney hayvanlarına ilişkin kayıtlar, hayvan refahı biriminde görevli deney hayvanı yetiştirilmesi, üretimi ve bakımından sorumlu veteriner hekim tarafından tutulur veya tutturulur. Söz konusu kayıtlarda temin edilen hayvanların sayıları, türleri, temin edildikleri yerler, kullanıcı kuruluşa geldiği tarih ve yapılan tüm işlemler bulunur. Bu kayıtlar en az beş yıl süreyle muhafaza edilir.

(6) HADYEK başvuru formu ( EK-1) ve taahhütname (EK-2) formunu hazırlar.

(7) Deney hayvanı kullanıcıları, sertifika almadan bu hayvanlar üzerinde deney, eğitim, test amacıyla işlem yapamaz ve çalışma mekanlarında bu hayvanları barındıramazlar. Çiftlik hayvanlarıyla yapılacak araştırmalarda araştırma ekibi ekibinin içinde bir veteriner hekimin bulunması zorunludur. Bu durumda veteriner hekimin deney hayvanları kullanım sertifikası bulunması gerekli değildir. HADYEK onayına sunulan çalışmada, deney hayvanı kullanan kişinin kullanım sertifikası olmaması halinde bu çalışmaya onay verilmez.

(8) Yapılan başvuru için HADYEK, yaptığı değerlendirme neticesinde uygun, düzeltilmesi gerekir, şartlı olarak uygun ya da uygun değildir şeklinde karar verir.

(9) HADYEK kararı başvuru sahibine başvurunun yapıldığı tarihten itibaren kırk iş günü içinde yazılı olarak bildirilir. Bu süre proje değerlendirmesini de kapsar. Projenin karmaşıklığı veya birden çok bilim dalını ilgilendirdiği hallerde, HADYEK sözü edilen süreyi bir defaya mahsus olmak üzere onbeş iş gününü geçmeyecek şekilde uzatabilir. Uzatma sebebi ve süresi gerekçelendirilerek, süre sona ermeden yürütücü bilgilendirilir.

(10) Projelere azami beş yıl süre ile izin verilir, süre uzatımı talebi olması halinde, talebin gerekçelendirilmesi şartıyla ek süre verilebilir.

(11) Bütün başvurular ve alınan kararlar, tarih ve sayı numarası verilerek kayıt altına alınır. Kayıtlar en az beş yıl süreyle muhafaza edilir.

(12) HADYEK, bir projenin yapılabilirliğini sınamak amacıyla az sayıda hayvan üzerinde ön deneylerin yapılmasını isteyebilir. Bu durumda kesin karar, “şartlı olarak uygun” kararı verilen projelerdeki usullere göre verilir.

(13) İzin verilen projeler hayvan refahı ve onaylanan projeye uyulması yönünden yerel etik kurulu tarafından denetlenebilir. Hayvan refahını olumsuz etkileyecek bir uygulama veya onaylı projede herhangi bir değişiklik tespiti edildiğinde Yerel etik kurulu verilen izni iptal eder. İznin iptal edilmesi durumunda; hayvan refahı birimi tarafından, projede kullanılan veya kullanılması öngörülen hayvanların refahının olumsuz yönde etkilenmemesi sağlanır.

(14) HADYEK onayı alınan projede sonradan yapılacak değişiklik proje yürütücüsü tarafından HADYEK’e yazılı olarak bildirilir ve HADYEK’in onay vermesi halinde proje değişikliği yapılır.

(15) Kayıtlar HADMEK’in ve Orman ve Su İşleri Bakanlığının denetimine açık tutulur. HADYEK, gerektiğinde konusunda deneyimli uzmanların yazılı görüşlerini alabilir veya HADYEK toplantısına davet ederek sözlü veya yazılı görüş isteyebilir.

MADDE 7. ETİK KURULUN YETKİLERİ VE İLKELERİ

(1) Etik Kurulun Yetkileri; Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezinde deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm uygulamaların SÜDAM Etik Kurulu tarafından onaylanmış olması zorunludur. Etik Kurul tarafından uygun bulunmayan çalışmalar Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde yapılamaz.

(2) Etik Kurul aşağıda belirtilen ilkeler doğrultusunda çalışır:

 a) SÜDAM ‘da üretim, yetiştirme ve deneysel çalışma süreçlerinde deney hayvanlarına kötü muamele edilmesini engellemek.

 b) Deney hayvanlarının aşağıda belirtilen amaçlar kapsamında kullanımını sağlamak.

1. İnsan veya hayvan fizyolojik bozuklukların incelenmesi, belirlenmesi, düzeltilmesi veya modifikasyonu.
2.  Hayvanların refahı ve tarımsal amaçlarla yetiştirilen hayvanların üretim şartlarının iyileştirilmesi.
3. İlaçlar, gıda hammaddeleri, yem hammaddeleri, başka maddeler ve ürünlerin kalite, etkinlik ve güvenilirliklerinin geliştirilmesi, üretilmesi ve test edilmesi.
4. İnsan ve hayvan sağlığı ve refahı için doğal çevrenin korunması.
5. Türlerin korunmasını amaçlayan araştırmalar.
6. Mesleki becerilerin kazandırılması, sürdürülmesi veya geliştirilmesi için yüksek öğrenim veya eğitim.

c) Deney hayvanlarında yapılacak işlemlerde ağrıyı en aza indirecek yöntemlerin kullanılmasını sağlamak.

 ç) Eğitim amaçlı kongre, konferans ve seminerlerde ağrı ve acı veren uygulamaların yapılmaması.

d) Deney hayvanlarının, türüne uygun şartları hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal ve çevresel şartların teminini sağlamak.

e) Canlı hayvanlarda yapılacak deney amaçlı çalışmaların sorumlu veteriner hekim gözetiminde yapılmasını sağlamak.

f) Deney hayvanı bakımının yeterli eğitimi almış personel tarafından uygun şartlarda yapılması.

g) Araştırıcılar tarafından deneysel hedef noktaların (son noktaların) belirlenmesini sağlamak,

ğ) Alternatif invitro bir yöntem varsa hayvan deneyinin etik yönden onaylanmaması ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmış deneylerin tekrar hayvanlar üzerinde yapılmaması.

h) Deney için en uygun hayvan türü ve yöntemin seçilmesini ve bilimsel olarak anlamlı sonuç verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasını sağlamak.

ı) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecek deneylerde uygun anestezi usulünün uygulanmasını ve araştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasını sağlamak.

i Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazla travmatik olması ve deneyin amacına uygun olmaması durumunda yapılmaması.

j) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacına uygun olması için veteriner hekim kararı ile;

1) Anesteziden çıktığında önemli oranda acıya maruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici ile tedavi edilmesini, tedavi edilmesi mümkün değilse insancıl bir metotla öldürülmesini,

2) Deney hayvanının araştırma sürecinde ya da sonunda hayatına son verilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını,

3) Şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal hayatını sürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile sağlığı ve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının insancıl bir metotla yaşamalarına son verilmesini sağlamak.

k) Araştırmada kullanılan deney hayvanlarına yaşadıkları sürece sağlıklı yaşam şartlarının teminini sağlamak

l) Hayvanları ağır, uzun süreli acıya maruz bırakacak ve düzeltilmesi mümkün olmayan deneylerin yapılmamasına, eğer araştırmadan elde edilecek fayda önemli ise etik ilkeler ile hayvanların çekeceği acı dikkate alınarak karar vermek.

m) Bilimsel hedeften uzaklaşılmadığı ve hayvanın refahının bozulmadığı sürece hayvanlar üzerinde birden fazla uygulama yaparak, deneyde kullanılan hayvanların sayısını azaltmak.

n) Deneyde kullanılarak ölen hayvanların doku ve organlarının paylaşılması kapsamında diğer başvurularda değerlendirilmesini sağlamak.

o) SÜDAM hayvan refahı biriminin denetiminde gerçekleştirilecek prosedürlere izin vermek.

ö) İnsan ve hayvan sağlığına katkı sağlayacak, bilgiyi artıracak ya da toplumun iyiliğine olacak uygulamalar tasarlamayı ve bunları icra etmeyi cesaretlendirmek

MADDE 8 . ETİK KURULUN GÖREVLERİ

a) Yapılacak başvurular ile deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm işlemlerin etik yönden kabul edilebilir sınırlarını belirleyerek yapılacak işlemlere ilişkin protokolleri onaylamak veya gerekçeli olarak ret etmek.

b) SÜDAM’da deney hayvanı kullanılması sürecinin 3R ilkelerine ve etik kurallara uygun olarak sürdürülmesini denetlemek, bu amaçla gerekli düzenlemeleri yapmak.

c) Deney hayvanı kullanılarak elde edilenlerle aynı veya daha yüksek düzeyde bilgi sağlayabilecek ancak hayvan kullanılmayan veya en az sayıda hayvan kullanılan ya da daha az acı verilen prosedürler içeren alternatif yöntemlerin geliştirilmesine ve doğrulanmasına katkıda bulunacak ve bu alanda araştırmayı teşvik edecek uygulamalar yapmak.

ç) Deney hayvanları üzerinde yapılacak işlemlerin onaylanmış protokole uygun olarak yapılmasını sağlamak, gerektiğinde sonlandırmasına karar vermek.

d) SÜDAM’da deney hayvanlarıyla çalışacak personelin gerekli eğitimi almasını sağlamak ve deney hayvanı kullanım sertifikası bulunması şartıyla hayvan deneyleri yapılmasına izin vermek. Bu amaçla gerektiğinde sertifika programları düzenlemek.

e) Deney hayvanlarının üretim, yetiştirme, barındırma ve nakil şartları ile deneylerin yapıldığı laboratuvar şartlarının ve ekipmanının etik yönden uygun olup olmadığını denetlemek.

f) Deney hayvanı kullanımı ile ilgili olarak istatistiki veri tabloları ile yıllık faaliyet raporunu hazırlayarak HADMEK’e sunmak.

g) Deneysel çalışmalar sonunda ortaya çıkan atıklar ve tıbbi atıkların 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesince bertarafını sağlamak.

ğ) 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun ve ilgili mevzuatın getirdiği hükümler çerçevesinde, deney hayvanlarının kayıt altına alınmalarını ve izlenebilmelerini sağlamak.

h) Düzenlenecek eğitim sertifika programlarını otuz gün önce HADMEK’e bildirmek.

ı) Düzenledikleri sertifika eğitim programları ve eğitim sonunda başarılı olarak sertifika alan kursiyerler ile ilgili bilgileri HADMEK’e bildirmek.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

            Deney Hayvanı ve Araştırmalara İlişkin Uygulamalar

MADDE  (1 )Deney Hayvanı

HADYEK tarafından yapılan düzenlemelere uygun olarak alınmış bir genel veya özel istisna olmadıkça, Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezindeki çalışmalarda kullanılacak Fare, Sıçan, Tavşan, Kobay ve Hamster türlerinin kayıtlı yasal deney hayvanı üreticisi ve tedarikçilerinden alınmış olması şartı aranır.

(2) Anestezi ve anestezi uygulanması

a) Anestezi kullanımına uygunsuz bir durum olmadıkça, prosedürler genel veya sınırlı uyuşturma altında yapılır. Gerektiğinde ağrı, eziyet ve sıkıntının asgariye indirilmesine imkân veren analjezi veya başka metotlar kullanılabilir. Şiddetli ağrılara yol açabilecek ciddi yaralanmaları içeren prosedürler anestezi olmadan uygulanmaz.

 b)Anestezi kullanımında anestezinin hayvan için prosedürden daha travmatik olup olmadığı ve anestezinin prosedürün amacına uygun olup olmadığı dikkate edilir.

  (3) Hayvanlara ağrı hissetmesini engellemek amacıyla anestezik veya analjezik dışında başka bir ilaç verilmemelidir. Aksini gerektirecek bir durumun oluşması halinde, anestetik veya analjezik rejimin ayrıntıları hakkında bilimsel bir gerekçe sağlanır.

4) Anestezinin etkisi geçmeye başladığında sıkıntı çeken bir hayvan, prosedürün amacına uygun olması şartıyla, ameliyat sırası ve sonrasında analjeziklerle veya başka ağrı kesici yöntemlerle tedavi edilir.

5) Prosedür amacına ulaşır ulaşmaz, hayvanın sıkıntısını en alt düzeye indirmek için uygun önlem alınır.

(3) Öldürme ve Deneylerde Şiddet Sınıflandırması

a) Prosedürün sonunda, hayvanın yaşamasına ilişkin karar veteriner hekim tarafından verilir. Prosedür sonunda hayvan orta veya şiddetli ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasarla yaşamaya devam edecekse uygun yöntemle öldürülmesine karar verilir.

b) Tüm prosedürler vaka bazında hafif, orta, şiddetli veya düzelmez olarak sınıflandırılır. Şiddetin sınıflandırılması ”Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah Ve Korunmasına Dair Yönetmelik ’’ te belirtildiği gibi yapılır.

(4) Hayvanların deneylerde tekrar kullanımı

a) Daha önceki deneylerin gerçek şiddeti “hafif” veya “orta” ise,

b) Hayvanın genel sağlık durumu tamamen eski haline dönmüşse,

c) Yeni deney “hafif”, “orta” veya “ düzelmez” olarak sınıflandırılmışsa,

ç) Hayvan üzerinde daha önce gerçekleştirilen prosedürleri değerlendirebilecek bir veteriner hekim tarafından uygun bulunmuşsa,

2) İstisnai durumlarda, (a) bendini uygulama dışı bırakacak şekilde ve hayvanın veteriner hekim tarafından muayene edilmesinden sonra, hayvanın şiddetli acı, ızdırap veya eşdeğerini içeren bir deneyde birden fazla kullanılmaması şartıyla bir hayvanın tekrar kullanılmasına izin verilebilir.

(5) Deneyin sonlandırılması

 Deneyle ilgili olarak daha fazla gözlemin yapılamayacağı hallerde ya da genetiği değiştirilmiş hayvan soyları ve nesilleri artık takip edilmiyorsa veya sürekli devam eden bir şekilde iğne batırılmasına eşdeğer ya da daha fazla acı, eziyet, ızdırap ve kalıcı hasar yaşaması bekleniyorsa deney sonlandırılır.

(2) Deneyin sonunda, bir hayvanın yaşamaya devam etmesine dair karar bir veteriner hekim tarafından alınır. Bir hayvanın yaşatılmaya devam etmesi durumunda, sağlık durumuna uygun bakım ve barınma hizmeti sağlanır. Hayvan orta veya şiddetli acı, eziyet, ızdırap ve kalıcı hasar yaşamaya devam ediyorsa öldürülür.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Eğitim

MADDE 10.

1)Eğitim Sertifikası Programı, Orman Su İşleri Bakanlığı’nın 12.12.2007 tarihinde yayınladığı 2007/11 sayılı Genelgede belirtilen Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Eğitim Programına uygun olarak düzenlenecektir.

2) Bu Yönetmelik hükümlerine göre düzenlenen deney hayvanları kullanım sertifika programlarına kayıt yaptırarak devam ve başarı şartlarını yerine getiren kursiyerlere "Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası" verilir. Deney hayvanları kullanım sertifikası, ilgili HADYEK başkanı ve üniversitelerde rektör tarafından imzalanır.

3) HADYEK’ler düzenleyecekleri sertifika eğitim programlarını otuz gün önce HADMEK’e bildirmekle yükümlüdür.

4) HADYEK bakım besleme ve etik konularda eğitim programları hazırlayarak görevli personelin eğitimini sağlar.                             

BEŞİNCİ BÖLÜM

Etik Kurula Başvuru, Değerlendirme ve Karar

MADDE 11 . BAŞVURU

 (1)Selçuk Üniversitesi Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde yapılacak olan her türlü araştırma projesi, tez (uzmanlık, bilim uzmanlığı ve doktora) çalışmasına yönelik hayvan deneyleri ve gözlemleri ile eğitim amaçlı uygulamalar için Etik Kurul onayı alınması mecburidir.

 (2) Etik Kurul başvuruları, “Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Başvuru Formu doldurularak ekleri ile birlikte Kurul Sekreterliğine teslim edilir. Başvuruların, tez çalışmalarında “Yürütücü” sıfatıyla “Danışman Öğretim Üyesi” tarafından, diğer araştırma projelerinde ise doktoralı veya eşdeğer dereceye sahip “Proje Yürütücüsü” tarafından yapılması gereklidir.

MADDE 12. BAŞVURULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ ve KARAR

Usulüne uygun olarak yapıldığı saptanan başvurular, incelenmek üzere Etik Kurul Başkan tarafından belirlenen raportör(ler)e sekreterya tarafından iletilir. Raportör(ler) başvuru ile ilgili inceleme sonucunu 30 gün içerisinde Etik Kurul sekreteryasına bildirir. Raportörün görüşünü hazırlamasını takiben, ilk Etik Kurul toplantısında başvuru gündeme alınarak değerlendirilir. Uygun, düzeltilmesi gerekir, şartlı olarak uygun ya da uygun değildir şeklinde karar verilir. Başvuru hakkında kesin karar verilerek başvuru sahibine bildirilir. Bu süre 45 günü geçmez. HADyEK detaylı incelemeye gerek duyulması halinde bir defaya mahsus 15 gün ek süre verebilir. Etik Kurul üyelerine ait başvurular görüşülürken ilgili kurul üyesi görüşmelere katılamaz ve oy kullanamaz.

Düzeltilmesi gerekir kararı verilen başvurular, başvuru sahibi tarafından düzeltildikten sonra Etik Kurul tarafından tekrar değerlendirilir. Koşullu olarak uygun kararı verilen projeler, Etik Kurul tarafından belirlenecek bir süre boyunca izlenip, istenen koşulların yerine getirilip getirilmediği değerlendirildikten sonra uygun ya da uygun değildir şeklinde karara bağlanır.

Deneysel araştırma projesinde Etik Kurul onayı alındıktan sonra projedeki ve çalışmaya katılacak kişilerdeki değişiklikler Etik Kurula yazılı olarak bildirilir ve onayı alınır.

Çalışmaların yayınlanmasında YEK onayı alınmıştır veya yerel etik kurul ilkelerine uyulmuştur ifadesi yer alacaktır.

ALTINCI BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

MADDE 13.KAYIT

SÜDAM Deney hayvanlarının kayıt altına alınması ve kimliklendirilmesi, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca 13/12/2011 tarihli ve 28141 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmeliğin 34, 35 ve 36 ncı maddelerine göre yapılır. Kayıtlar HADMEK kararı doğrultusunda Bakanlıkça istenilen istatistik formlarında belirlenen bilgileri kapsar.

MADDE 14.GİZLİLİK

Etik Kurul yazışmaları gizli olup ilgili Yönetmelikte belirtilen yetkili kurumlar dışında üçüncü şahıslara bilgi verilmez.

MADDE 15 .YÜRÜRLÜK

Bu Yönerge HADMEK tarafından kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer.

MADDE 16 .YÜRÜTME

Bu Yönerge hükümleri Selçuk Üniversitesi Rektörü tarafından yürütülür.