MEVLÂNA ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ

22 Ağustos 2010 tarih ve 27680 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü’nün temelini 2005 yılında yine Selçuk Üniversitesi bünyesinde kurulan Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi oluşturmaktadır.

Esasında Mevlâna araştırmalarına dair bir enstitü kurma düşüncesi çok daha eskilere dayanmaktadır. Tespit edilebildiği kadarıyla bu konuda kaleme alınan ilk makale Prof. Dr. Hamdi Ragıp Atademir’in 1953 tarihli “Mevlâna Tetkikleri ve Konya” başlığı ile yazdığı makalesidir. Bu makalede Konya’da bir Mevlâna Enstitüsü açılması ve bu konudaki çalışmaların bilimsel ortama taşınması gerekliliğine işaret edilmektedir. Akabinde 1955-1969 yılları arası çeşitli gazete ve dergilerde Prof. Dr. F. Nâfiz Uzluk, M. Ref’î Cevad Ulunay, Abdülbâki Gölpınarlı, Cahit Öztelli, Nezihe Araz, Arslan Ergüç, Prof. Dr. Abdülkâdir Karahan, Sezai Karakoç ve Suad Abanazır gibi ehil kişiler ve gazete köşe yazarları Mevlâna Enstitüsü kurulması gerektiğine dair yazılar kaleme almışlardır.

Bu arada konu ile yakından ilgilenen Mevlâna torunlarından Prof. Dr. F. Nâfiz Uzluk bizzat dönemin Başbakanı Adnan Menderes’e bir mektup yazarak böyle bir kurumun açılması gerektiğine yönelik gerekçeli bir yazı göndermiştir.

1973 yılında “Mevlâna Tedkikleri Enstitüsü” Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak açılmış fakat 1978 yılına kadar hiçbir çalışma gerçekleştirilmemesi nedeniyle yerini Konya İl Halk Kütüphanesi’ne devretmiştir.

Benzer bir girişim daha sonra Selçuk Üniversitesi tarafından yapılmış; 1979 yılında Edebiyat Fakültesi bünyesinde Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü kurulmuştur. Yönetmeliği 13 Temmuz 1979 gün ve 16695 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan bu Enstitü de 1981 yılında üniversitelerin yeniden yapılanması çerçevesinde kurulan Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK)’nun kararı ile lağvedilmiştir.

1996 yılına gelindiğinde Rektör Prof. Dr. Abdurrahman Kutlu’nun önderliğinde üniversite bünyesinde Mevlâna Araştırmaları Merkezi açılması için YÖK’e gerekçe, taslak, yönetmelik ve izin talebi gönderilmiş, fakat 13 Haziran 1996 günlü YÖK yazısıyla bu Merkez’in açılmasına izin verilmemiştir.

Bu dönemlerde yine (1972-2004) Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Necati Elgin, Tarık Buğra, Feyzi Halıcı, Mehmet Önder, Prof. Dr. Emine Yeniterzi, Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu ve Yrd. Doç. Dr. Nuri Şimşekler gibi sahayla ilgili bilim adamları ve gönül sahibi Mevlâna dostları Enstitü açılmasına dair yazılar kaleme alarak konunun önemine ve aciliyetine dikkat çekmişlerdir.

2004 yılında Selçuk Üniversitesi Rektörlüğünün girişimiyle “Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi” açma başvurusu YÖK’e sunulmuş; YÖK, 11 Mart 2005 günü yaptığı Genel Kurul toplantısında Merkez’e onay vermiş; gerekli diğer aşamaların ardından 17 Mayıs 2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yönetmeliği yayınlanan Merkez, Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi (SÜMAM) adıyla resmî statüye kavuşmuştur.

2009 yılında Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin uluslararası katılımlı bir “Enstitü”ye dönüştürülmesi konusundaki çalışmalar tamamlanmış, 2010 yılının Şubat ayında gerekli dosya hazırlanarak YÖK’e resmen başvurulmuş; YÖK, 4 Mart 2010 tarihinde yaptığı Genel Kurul toplantısında “Olur” kararı vermiştir. Söz konusu dosya Milli Eğitim Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ve Devlet Personel Dairesi Başkanlığı’nın uygun görmesiyle Başbakanlık makamının “Olur”una sunulmuştur. Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın da olumlu görüş beyan etmesiyle 28 Temmuz 2010 tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından imzalanan Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü, onay için Cumhurbaşkanımız Doç. Dr. Abdullah Gül’e arz edilmiş, makamca onaylanan Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü’nün açılmasına dair Bakanlar Kurulu kararı da 22 Ağustos 2010 tarih ve 27680 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Rektör Prof. Dr. Süleyman Okudan Enstitü kurulması çalışmalarını yürüten Doç. Dr. Nuri Şimşekler’i 23 Eylül 2010 tarihinde Enstitü Müdürü olarak görevlendirmiştir.

Mevlâna ve Mevlevîlik kültürü sahasında rasyonel, objektif ve bilimsel araştırma yöntemlerine ve geleneğe uygun olarak interdisipliner koordine ve çalışmalarla yeni bilgi üretmek ve yönlendirmek suretiyle ulusal ve uluslararası platformda söz sahibi bir kurum olma vizyonuyla yola çıkan Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü;

Meşhur Türk-İslâm mutasavvıf ve mütefekkiri Mevlâna Celâleddin Rûmî’nin, eserlerini, düşünce sistemini ve ana esaslarını belirlediği yolu olan Mevlevîlik, kültür ve sanatını bilimsel yöntemlerle araştırıp “hakikat”iyle tanıma ve tanıtmayı;

Yanlış anlama-algılama ve uygulamaları ortadan kaldırarak tarihsel gerçeklere ve geleneğe uygun doğru bilgi üretmeyi;

İlgili konuda akademik eğitim verme, araştırmacı ve bilim adamı yetiştirmenin yanı sıra mevcut eğitim ve araştırmaları desteklemeyi;

Bu konudaki çalışmalarda koordinasyon merkezi olmayı ve dünya çapında etkin çalışmalar yapmayı görev edinmiştir.

2005 yılında Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi (SÜMAM) adıyla kurulan ve 2010 yılında Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü’ne dönüştürülen kurumun, 2005’ten bu yana çıkarttığı birçok bilimsel yayın, kaynak kitap ve bildiri kitabı vardır.

Ayrıca, Enstitünün 2005’ten bu yana düzenlediği 50’ye yakın kongre, konferans, sempozyum ve panel; 30 sergi, tiyatro, dinleti söyleşi, belgesel, defile ve konser vardır. Bu etkinliklerde ulusal ve uluslararası birçok akademisyen yüzlerce bildiri sunmuş; birçok sanatçı, araştırmacı, yazar ve gazeteci Mevlâna ile ilgili görüşlerini paylaşmış; yapılan sergilerde ise belli başlı Yazma Eserler Kütüphaneleri'nde bulunan gün yüzüne çıkmamış Mevlâna’nın eserlerinin tuval üzerine baskıları ve fotoğrafları ilgililere gösterilmiştir.

Enstitünün asıl amaçları arasında yer alan bünyesinde anabilim dalı ve bilim dalları açma konusundaki teklifi ise 09.08.2012 tarihli Yükseköğretim Genel Kurul toplantısında incelenmiş ve Enstitüde Mevlâna ve Mevlevîlik Araştırmaları Ana Bilim Dalı ile Mevlâna ve Mevlevîlik Araştırmaları Yüksek Lisans Programı açılması uygun görülmüştür. Bu Ana Bilim Dalında Mevlâna, eserleri, fikirleri, yurtiçi ve dışında yapılan araştırmaları konu alan derslerin yanı sıra Mevlevî Kültürünün önemli parçaları olan Mevlevî sanatı, mûsıkisi, Semâ, Mevlevîhâneler ve özellikle Osmanlı tarihi boyunca bu konuda yapılmış, ancak gün yüzüne çıkarılamamış eserleri de içeren dersler verilmektedir.

Ayrıca Enstitü, doktora ve tezsiz yüksek lisans programları açma çalışmalarının dışında halka yönelik olarak Mevlâna ile Farsça, Eserleriyle Mevlâna’yı Anlama, Hat, Tezhip, Ebru, Ciltçilik, Minyatür, Mevlevî Kıyafetleri Yapımı, Keçe, Semâ, Ney, Rebab vb. gibi alanlarda sertifika verilen kurslar açma çalışmalarını da halen sürdürmektedir.